Jak to działa? Zabawki napędzane nauką

To pierwsza wystawa Muzeum Zabawek w Krakowie w Aptece Designu, nowym kreatywnym miejscu w Krakowie, gdzie design spotyka się z nauką i nowymi technologiami. Wystawa powstawała w ramach festiwalu „Sztuka do rzeczy. Design w Krakowie”, którego tegorocznym hasłem jest „sprawczość”. Również Muzeum Zabawek zabiera głos w tym temacie, chcąc przekazać wiedzę z perspektywy historii zabawki i dziecka, pobudzając wyobraźnię i zapraszając do zabawy. Eksponaty będzie można nie tylko podziwiać, ale także sprawdzić jak działają, żeby uczyć się przez zabawę.

Czas trwania wystawy:
10 listopada 2023 – 31 stycznia 2024

Wernisaż 1- listopada 18:00

Adres wystawy:
Apteka Designu
Muzeum Zabawek w Krakowie
ul. Kopernika 19A

Zwiedzanie wystawy jest możliwe w dwóch modelach:

– w tygodniu (pon-pt) – grupy po wcześniejszym umówieniu. Jest to możliwość zwiedzania z oprowadzaniem przez kuratora, który opowiada o zabawkach, pokazuje je, można je dotknąć i sprawdzić jak działają.

– w weekend (sob-nd) – w godzinach 12:00 -16:00. Indywidualne, bez konieczności rejestracji. Po przyjściu będą państwo oprowadzeni przez kuratora.

W trakcie zwiedzania dzieci mogą pobawić się zabawkami Bajo oraz klockami z naturalnego klonu Maple.

Model wystawy został opracowany z myślą o młodym odbiorcy, który poprzez udział w doświadczeniu, związane z tym emocje i zadawanie pytań, przyswaja ze zrozumieniem wiedze, zgodnie z myślą filozoficzną Konfucjusza: „Powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi, a zapamiętam, pozwól mi zrobić, a zrozumiem.” Podczas kuratorskiego oprowadzania eksponaty umieszczone w gablotach będzie można nie tylko podziwiać, ale też sprawdzić jak działają różne mechanizmy.

Sprawczość to działanie – odwieczny czynnik rozwoju człowieka. Od najmłodszych lat dziecko próbuje ożywiać przedmioty, wprawiając je w ruch. W ten sposób bawi się, imitując i naśladując dorosłych. Zabawka w rękach dziecka staje się narzędziem do nauki świata. Ćwiczy zmysły, wzmacnia motorykę i uczy własnej sprawczości. Jednak kto z nas będąc dzieckiem zastanawiał się, co kryje się w środku ulubionej zabawki, co wprawia ją w ruch? Wraz z wystawą przychodzimy z odpowiedzią na to pytanie.

Naszą wystawą wkraczamy w zagadnienia z dziedziny mechaniki, praw fizyki i designu, które pozwalają prześledzić postęp technologiczny i naukowy na przestrzeni wieków z zupełnie innej perspektywy. Zabawki czerpiąc z nauki stanowią doskonałą ilustrację dorobku człowieka. Aż trudno uwierzyć, jak wiele osiągnięć naukowców zostało wykorzystanych właśnie do tworzenia zabawek, które traktujemy jako źródło rozrywki. Wraz z rozwojem technologii powstawały coraz to bardziej pomysłowe, sprytne, wielofunkcyjne i kompaktowe mechanizmy. „Jak to działa? Zabawki napędzane nauką” to pierwsza tego typu wystawa, która pokazuje związki między zabawką a nauką. Zabawki jako przedmioty codziennego użytku ułatwiają zrozumienie i utrwalenie wiedzy z dziedziny fizyki newtonowskiej, która dotyczy wszystkiego, co nas otacza, i obrazuje związki między ruchem ciała, a działającymi na nie siłami.

Aby zobrazować naukowe podejście do tworzenia zabawek, na wystawie zostaną zaprezentowane zabytkowe zabawki mechaniczne, które samodzielnie wykonują różne czynności i posiadają złożone
mechanizmy, np. wirująca karuzela, balansująca na drążku papuga, kotek grający na bębnie, myszka
obracająca głowę wokół własnej osi, wirujący bączek, sprężynowe samochodziki i małpki, raczkujące
laleczki, grające pozytywki, maszyny i silniki parowe, lokomotywy elektryczne i roboty z laserami.
Obserwacja działania zabawki pozwoli wytłumaczyć i zobrazować takie zjawiska jak równia pochyła,
toczenie, tarcie, siła odśrodkowa, dźwignia, zjawisko precesji, ruch harmoniczny czy siła wyporu.
Zabawka, zanim stanie się obiektem niosącym dziecku radość, jest pewną ideą w głowie projektanta,
który, by ją zrealizować, musi znaleźć na to odpowiedni sposób. Poszczególne zabawki obrazują
osiągnięcia techniki, nauki czy inżynierii danej epoki. W zależności od tego, jaki mechanizm się w nichskrywa, mogą być doskonałą ilustracją tego, jak działają zasady fizyki, optyki czy dynamiki, np. zasady dynamiki Newtona dla ruchu obrotowego, prawo wyporu Archimedesa, prawo indukcji Faradaya czy równanie Clapeyrona dla stanu gazu doskonałego.

Aby łatwiej zrozumieć anatomię zabawki, wystawie towarzyszyć będą infografiki ze schematami i tablicami przedstawiającymi rysunki mechanizmów, np. sprężynowego, balansowego, bezwładnościowego, posuwisto zwrotnego, ciśnieniowego i magnetycznego. W kontekście historycznych zabawek, do których powstania przyczyniły się wynalazki takich genialnych umysłów jak m.in. Leonardo da Vinci (np. maszyna latająca, ruchomy lew czy samobieżny wózek) spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jaka będzie przyszłość zabawek. Czym będą bawić się kolejne pokolenia dzieci, które dopiero przyszły na świat lub urodzą się w najbliższych dziesięcioleciach. Naszą codziennością staje się sztuczna inteligencja (AI) i rozszerzona rzeczywistość (AR), a galopujący rozwój technologiczny pozwala przypuszczać, że zabawki przejdą w najbliższych latach prawdziwą rewolucję. Trzeba mieć nadzieję, że nie będą jedynie źródłem rozrywki, ale także bodźcem rozbudzającym pomysłowość, kreatywność i ciekawość świata.

Autorzy wystawy:
Koncepcja – Katarzyna Sosenko
Opieka merytoryczna i kwerendy – Marek Sosenko
Konsultacja naukowa – Marcin Mikołajczyk
Grafiki – Dominika Szczałba-Żegleń
Fotografie – Wojciech Sosenko
Redakcja – Paula Zawalska i Anna Michałowska
Asystent zbiorów – Anna Tłuczkiewicz
Asystent aranżacyjny – Agata Cieślik

Partnerzy:

Miasto Kraków, Wesoła, KBF Krakowskie Biuro Festiwalowe, Apteka Designu, Agencja Rozwoju Miasta Krakowa

Zadanie publiczne. Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa.